وب ۳.۰ چیست؟

وب ۳.۰ (Web 3.0) در واقع روند دموکراتیک کردن اینترنت است؛ اینترنتی که در روزهای ابتدایی خود در دهه ۹۰ میلادی یک نوآوری برای تحقق آزادی و عدم تمرکز قدرت، از طریق یک شبکه اشتراک‌گذاری دموکراتیک بود. این فناوری از زمان شروع به کاربا تغییرات زیادی مواجه شده است. از سیستم‌های گفتگوی متنی ابتدایی، مثل IRC، تا رسانه‌های اجتماعی امروزی، همه به اینترنت متکی هستند که نقشی اساسی در تعاملات انسانی یافته و در مسیر تکامل خود پیش‌روی می‌کند.

در سال ۱۹۹۰ تنها ۱درصد از جمعیت دنیا، آنلاین بوده‌اند در حالی که ۳۰ سال بعد، ۵۹ درصد از جمعیت فزاینده کره زمین به اینترنت دسترسی دارند. البته این پیشرفت بی‌هزینه نبوده است؛ از این منظر که اینترنت امروزی شباهتی به چشم‌انداز مخترعان آن ندارد و بیشتر شبیه به یک انحصار چندگانه است که در آن شرکت‌های بزرگ مثل گوگل، آمازون و فیس‌بوک، داده‌ها را تحت کنترل خود دارند.

سوال مهمی که باید از خود بپرسیم این است که آیا هنوز می‌خواهیم داده‌های شخصی ما، رانه‌‌ی اصلی این «اقتصاد اینترنت» باشد یا وقت آن رسیده که در پی یک مسیر بهتر برای آینده اینترنت باشیم؟

تیم برنرز- لی (Tim Berners-Lee)، دانشمند علوم کامپیوتر و مخترع وب جهانی، در توضیح ایده‌ی وب معنایی (semantic web) در سال ۱۹۹۹ اشاره کرده بود:

“رویایی برای وب دارم که در آن کامپیوترها قادر به تجزیه و تحلیل تمام داده‌های روی وب، محتوا، لینک‌ها و تراکنش‌ها و تعاملات بین افراد و کامپیوترها هستند. یک «وب معنایی» که این امر را ممکن می‌کند و زمانی که از راه برسد، مکانیزم‌های روزمره در تجارت، بروکراسی و زندگی روزانه توسط ماشین‌هایی انجام خواهد شد که با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند”.

یک تاریخچه اجمالی از تکامل وب

وب‌سایت‌ها و برنامه‌های وب در طول دو دهه گذشته تغییرات زیادی را پشت سر گذراندند. آن‌ها از سایت‌های ایستا به سایت‌های داده‌محور تکامل یافته‌اند که کاربران با آن‌ها تعامل دارند و مدام در حال تغییر هستند.

وب ۱.۰ (Web 1.0)

اینترنت اصلی بر مبنای چیزی شکل گرفت که اکنون به وب ۱.۰ معروف است. این عبارت برای اولین‌بار در سال ۱۹۹۹ توسط نویسنده و طراح وب، دارچی دِنوچی (Darci DiNucci) مطرح شد؛ زمانی که به توضیح تمایز وب ۲.۰ و نمونه موجود در آن دوره می‌پرداخت. این نوع از اینترنت که وب ایستا نام داشت، تنها دسترسی محدود به اطلاعات را ارائه می‌داد بدون اینکه کاربران بتوانند تعاملی با آن‌ها داشته باشند. در آن زمان ایجاد صفحه کاربری و یا ارسال نظر برای یک محتوا ممکن نبود.

وب ۲.۰ (Web 2.0)

وب‌سایت‌های اینترنت کنونی (وب ۲.۰) که -با ارائه محتوای تحت امر کاربر (user-driven)، مثل انجمن‌ها و شبکه‌های اجتماعی، شناخته می‌شوند حول سه اصل فناوری موبایل، شبکه اجتماعی و فضای ابری شکل گرفته‌اند. شکل‌گیری نوعی از اینترنت پویاتر، ثمره‌ی برهم‌کنش این فناوری‌ها بوده است.

وضعیت اینترنت در دهه نود با حرکت به سمت شکل گیری یک اینترنت تعاملی تغییر کرد. با پیدایش وب ۲.۰ کاربران می‌توانستند از طریق راه‌حل‌های پایگاه داده، محاسبات سمت سرور، فرم‌ها و رسانه‌های اجتماعی با وب‌سایت‌ها و برنامه‌ها تعامل کنند.

فناوری وب ۲.۰ تمرکز خود را به محتوای تولید‌شده توسط کاربر و همچنین قابلیت همکاری(Interoperability) بین سایت‌ها و برنامه‌های مختلف اختصاص داد. کاربران این نسخه از اینترنت، به‌جای نظاره‌کردن، تمایل بیشتری به مشارکت داشتند.

با اینکه در این حالت، امکان انتشار اطلاعات در سطح وسیعی از جمعیت وجود دارد، اما از طرفی به بهترین شکل پاسخ‌گوی نیازهای کاربران نیست. این سایت‌ها باید بتوانند اطلاعات درخور هر کاربر را به‌صورت مجزا فراهم کنند؛ مشابه با آنچه در دینامیک روابط انسانی در دنیای واقع به چشم می‌خورد.

وب ۳.۰ (Web 3.0) و چشم‌انداز آن

فناوری وب ۳.۰ که از دل انتخاب طبیعی در فرآیند تکامل اینترنت پدیدار شد، نوید نسلی از محیط‌های وب آزاد، بدون اعتماد و بدون مجوز را سر داده است. این فناوری حول سه ستون اصلی، یعنی شبکه‌های توزیع‌شده (بلاک چین) بدون مجوز، هوش مصنوعی و محاسبات غیرمتمرکز (edge computing) شکل گرفته است.

زمانی که پیشینه اینترنت را مرور می‌کنیم، مسیر تکامل یک وب هوشمند معناگرا واضح به‌نظر می‌رسد. درابتدا، اطلاعات به‌صورت ایستا به کاربران ارائه شد. سپس کاربران توانستند با پویایی بیشتری با داده‌ها تعامل کنند و حالا تمام داده‌ها و اطلاعات توسط الگوریتم‌ها در جهت ارتقای تجربه کاربری و شخصی‌سازی و معنابخشی به وب، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فناوری وب ۳.۰ نسل تازه‌ای از اینترنت است که به شکل گسترده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و پروتکل‌های غیرمتمرکز (مثل اتریوم) استفاده می‌کند. با استفاده از این فنون پیشرفته، فناوری وب ۳.۰ می‌خواهد اطلاعات شخصی‌سازی‌شده و مرتبط را با سرعت بسیار بیشتری تهیه و فراهم کند. این دستاورد با استفاده از الگوریتم‌های جستجوی هوشمندتر و توسعه در آنالیز داده حجیم (Big Data) ممکن می‌شود. در محیط وب ۳.۰ اقیانوسی از داده واطلاعات دراختیار سایت‌ها و برنامه‌ها است.

آن‌ها قادر هستند این اطلاعات را به شکلی درک و استفاده کنند که برای مشتریان و کاربران معنادار است.

در حال حاضر بسیاری از برنامه‌ها محدود به اجراشدن در یک سیستم‌عامل واحد هستند. فناوری وب ۳.۰ این امکان را فراهم کرده که این برنامه‌ها بدون هیچ هزینه اضافی برای توسعه، در انواع سخت فزار و نرم‌افزار قابل اجرا هستند.

عامل برتری وب ۳.۰ بر فناوری‌های قبلی چیست؟

این فناوری، با تمرکز بر فهم مبتنی بر ماشین داده‌ها، با هدف ایجاد سایت‌ها و برنامه‌های وب دسترس‌پذیرتر، آزادتر و با قابلیت اتصال و هوش بالاتر، شکل گرفته است. اما عوامل برتری این‌گونه از اینترنت در مقایسه با دو نوع قبلی چیست؟

عدم وجود تمرکز:

چون عنصر واسطه از معادله حذف شده است، داده‌های کاربران تنها توسط خود کاربران کنترل خواهد شد. در چارچوب فعلی، کاربران مجبور هستند که به تأمین‌کنندگان خدمات متمرکز متکی باشند که تمام داده‌ها و اطلاعات ورودی به سیستم را زیرنظر دارند.

افراد می‌توانند بااستفاده از مفهوم کم‌یابی دیجیتال و دارایی‌های دیجیتال توکن‌شده، داده‌ها و ردپای دیجیتال خود را تحت مالکیت کامل خود داشته باشند. این موضوع، ریسک سانسورشدن توسط دولت یا نهادهای مرکزی را حذف، و همچنین اثرگذاری حمله‌های خودداری از خدمات (denial-of-service) را محو می‌کند. درنهایت با غیرمتمرکزشدن اینترنت، فضای رقابت‌پذیری برای ظهور نوآوری‌ها و استارت‌آپ‌های جدید تقویت می‌شود.

ارتقای قابلیت اتصال متقابل اطلاعات:

همان‌طور که محصولات و خدمات بیشتری به اینترنت متصل می‌شوند، مجموعه‌های وسیع‌تری از داده به‌وجود می‌آیند که اطلاعات بیشتری را برای تجزیه و تحلیل الگوریتم‌ها باقی می‌گذارند. با این وجود، الگوریتم‌ها می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری را ارائه کنند که نیازهای درست‌تری را از کاربران فردی در خود جای داده است.

جستجوی موثرتر:

کاربران به‌صورت معمول در هنگام استفاده از موتورهای جستجو، یافتن بهترین نتایج را یک امر چالش‌برانگیز می‌دانند. به هر حال، در طول سال‌های متمادی، آن‌ها در یافتن نتایج مرتبط با معنا براساس مفهوم جستجو و فراداده، پیشرفت کرده‌اند که این به معنای یک تجربه جستجوی دقیق‌تر و راحت‌تر در وب است. فناوری Web 2.0 همچنین سیستم‌های برچسب‌زنی اجتماعی را خلق کرد که البته می‌توانستند دست‌کاری شوند. باوجود الگوریتم‌های هوشمندتر، نتایج دست‌کاری‌شده به آسانی با استفاده از هوش مصنوعی فیلتر می‌شوند.

پشتیبانی از مشتری بهتر:

زمانی که صحبت از وب‌سایت‌ها و برنامه‌های وب است، خدمات مشتری از مهم‌ترین عوامل در بهبود تجربه کاربران است.

نتیجه‌گیری

وب ۳.۰ شامل تمام خدمات و پروتکل‌های کنونی اینترنت است با این تفاوت که آن‌ها بر روی شبکه‌های توزیع‌شده (بلاک چین) بدون مجوز ساخته می‌شوند. این تحول سطوح بهتری از آزادی، عدم تمرکز، شفافیت و دموکراسی را برای کاربران، تولیدکنندگان محتوا و پروژه‌ها به ارمغان می‌آورد.

در کل، وب ۳ یک اینترنت امن، آزاد، هوشمند و خودکار است.

البته راه طولانی در پیش روی ماست تا به آن نقطه برسیم که بتوانیم ادعا کنیم چنین اینترنتی داریم؛ اگرچه هر روز یک قدم به آن نزدیک می‌شویم. اینترنت یکی از مهم‌ترین فناوری‌هاست که در زندگی روزمره و حرفه‌ای ما نقش اساسی دارد.

در نهایت، وب ۳.۰ یک هدف اصلی برای سیستم‌های جهانی است تا بر روی شبکه‌های توزیع‌شده بدون مجوز، ساخته شوند. در این حالت است که آن‌ها به‌جای استفاده از داده کاربران، از آن‌ محافظت می‌کنند و به‌جای ایجاد ارزش برای پلتفرم‌ها، فرصت‌ها را به کاربران می‌دهند.

پروژه های فعال در حوزه ی وب ۳.۰

با مراجعه به سایت coinmarketcap در قسمت categories می توانید با انتخاب web3 پروژه هایی که در حوزه وب ۳.۰ فعالیت می کنند را مشاهده کنید.

https://coinmarketcap.com/view/web3/

بازدیدها: 12